Op maandag 26 april was Prof. Dr. Stefan Kolev onze Tafelgast. Kolev behoort tot de meest toonaangevende hedendaagse academici op het gebied van de geschiedenis van het economisch denken. Sinds 2012 is hij hoogleraar Politieke Economie aan de Universiteit van Zwickau. Daarnaast is hij één van de directeuren van het Wilhelm Röpke Institut in Erfurt en medeoprichter van het Netzwerk für Ordnungsökonomik und Sozialphilosophie (NOUS). Rondom het CSS kernthema vrijheid ging hij met ons in gesprek over de zin en onzin van het begrip neoliberalisme.
Wat hebben we besproken?
We zien een Westerse wereld waarin zich de ene crisis na de andere voordoet: de financiële crisis, gevolgd door de vluchtelingencrisis, gevolgd door een wereldwijde pandemie. Daarbij wordt ‘het neoliberalisme’ regelmatig als grote schuldige aangewezen. In het coronatijdperk zijn bovendien de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat onder druk komen te staan. Denk hierbij aan de persoonlijke bewegingsvrijheid, maar ook aan de toenemende beperking van de vrijheid van meningsuiting, zoals door de cancel cultuur. Het hedendaagse liberalisme lijkt hierop geen antwoord te kunnen bieden, maar wel verantwoordelijk te worden gehouden voor het systeem waarin dit gebeurt.
Het bespreken van een mogelijke crisis van het neoliberalisme wordt echter bemoeilijkt door het gebrek aan een heldere en alom geaccepteerde definitie van dit begrip. Niet toevallig is het inherent aan liberalisme dat het innoveert en zo ook zichzelf steeds vernieuwt. Dat is niet zo gek: liberalisme en vrijheid gaan immers noodzakelijk gepaard met een ethiek van individuele verantwoordelijkheid, waardoor nieuwe wegen geopend kunnen worden. De relatie tussen het betwiste begrip ‘neoliberalisme’, liberalisme en de problemen van vandaag wordt zo al snel ongrijpbaar.
Wat mogen we concluderen?
In een liberale wereldorde van vrijheid en gelijkheid zou iedereen zoveel mogelijk in staat moeten zijn om op vrijwillige basis met andere mensen in verbinding te staan. Mondialisering is hiervan een voorbeeld. De mondialisering heeft echter ook aanzienlijke delen van de bevolking voor grote uitdagingen gezet en het leven ingewikkelder gemaakt. Naast een economisch vraagstuk is dit ook—en misschien wel vooral—een cultureel vraagstuk. Wellicht kan het digitale tijdperk een rol spelen in het vormen van nieuwe gemeenschappen waarin op een nieuwe manier over de nieuwe uitdagingen kan worden gedacht en gesproken.