Zaterdag 18 mei organiseerden we in Utrecht onze Lentebijeenkomst! Rondom het CSS thema welvaart was Lex Hoogduin te gast, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen en voormalig directeur van De Nederlandsche Bank. Hij ging met onze eigen Christiaan van der Kwaak en andere aanwezigen in gesprek over de verschillen tussen klassiek- en neoliberalisme, en de implicaties daarvan voor ons economisch beleid.
Scroll naar beneden voor een verslag van wat er is besproken!
Wat hebben we besproken?
Klassiek liberalisme en neoliberalisme worden vaak op één hoop geveegd, en in het publieke discours wordt neoliberalisme geportretteerd als het ultieme marktdenken. Maar er bestaat een groot meningsverschil over de precieze definitie van ‘neoliberalisme’. Mag een denker als Keynes binnen de liberale traditie worden geschaard, of staat zijn model van overheidssturing en interventie te ver van liberale kernwaarden af? Waar houdt het neoliberalisme op en begint de sociaaldemocratie - of aan de andere kant het klassiek liberalisme? Over deze vragen werd nog lang gediscussieerd.
Als we in de economie spreken van klassiek liberalisme verwijzen we naar de Oostenrijkse school van Menger, Mises en Hayek. Zij geloofden dat marktwerking vrijwel altijd het beste economische coördinatiemechanisme was, en waren groot tegenstander van overheidsinterventie en monetair beleid door centrale banken. Het neoliberalisme daarentegen is wat meer rekkelijk in zijn verdediging van de vrije markt. De stroming ontstond in de jaren ‘30, toen het mondiale kapitalisme in een grote crisis verkeerde en de liberale economische orde werd bedreigd door fascisme en socialisme. Denkers zoals Röpke kwamen met ideeën waarmee het liberalisme van zichzelf gered kon worden, door onder andere overheidsinvesteringen, overheidsregulering en monetair beleid door centrale banken. Hiermee zouden de vermeende uitwassen van het kapitalisme bestreden kunnen worden en de economie een bepaalde kant worden opgestuurd. Zelfs politieke leiders als Thatcher en Reagan, die op basis van hun uitspraken vaak worden gezien als sterke markt denkers, opereerden volgens sommigen in de praktijk binnen dit neoliberale raamwerk. Ook na de jaren ‘80 bleven Westerse overheden middels allerhande incentives de economie sturen.
Naast deze wat meer historisch-filosofische uitzetting, bespraken we ook de meest recente economische crisis, haar oorzaken en afhandeling en de huidige macro-economische situatie. Er werd ingegaan op de invloed van de lage rente op de pre-crisis situatie: een lage rente verhult risico’s - die daardoor teveel worden genomen. Volgens sommigen ontstaat daardoor een ‘kunstmatige’ vraag, die prijzen en productie naar onverantwoorde hoogte stuwt. Dit zou economische bubbels opblazen, en landen verleiden tot het creëren van grote staatsschulden. Het gevolg zou niet alleen financiële instabiliteit zijn, maar ook het verloren gaan van de informatie die normaal gezien door een financiële markt wordt geproduceerd. Onrendabele bedrijven profiteren van lage rentelasten, er vindt te weinig creative destruction plaats, en zo wordt kapitaal niet efficiënt gealloceerd over de economie, wat ten koste gaat van vernieuwing en groei.
Wat mogen we concluderen?
Of je nu een voorstander bent van klassiek liberalisme, neoliberalisme of nog andere, meer interveniërende economische formules, het is van belang om correcte terminologie te gebruiken. Neoliberalisme is niet het ‘marktfundamentalisme’, zoals het zo vaak beschreven wordt, maar een ‘geupdate’ versie van het klassiek liberalisme, waarbinnen ruimte bestaat voor overheidsinvesteringen, sturing en regulering. Het naoorlogse economische beleid is overwegend neoliberaal geweest, en heeft nooit echt een terugkeer naar het klassieke liberalisme gekend.
